De overgevoeligheid van een hond heeft mooie en uitzonderlijke voordelen, maar heeft helaas  ook zijn beperkingen.   Het is een uitdaging om alle mooie eigenschappen te ontdekken wanneer je steeds opnieuw met de beperkingen wordt geconfronteerd.  

Nancy Martens

 

Er is weinig betrouwbare literatuur te vinden over honden die meer dan gemiddeld tot zelfs hypergevoelig zijn voor zowel lichamelijke als emotionele prikkels.    Je weet pas dat het bestaat als je er zelf mee te maken krijgt.   Helaas wordt bij het ontstaan van probleemgedrag de oorzaak elders gezocht.  Men heeft enkel oog voor de symptomen (het probleemgedrag) en houdt geen rekening met de emotionele toestand van de hond. 

Ik had het geluk dat ik al een gedragsdeskundige had geraadpleegd toen Ian nog een kleine pup was.   Uit haar gedragsanalyse kwam vrijwel meteen dat Ian snel in fase van opwinding ging.   Zelfs om hele kleine prul.  Dat resulteerde dan meestal in reactief gedrag en vaak zodanig fel dat hij niet meer te bereiken was.

De eigenaardigheden van je hond kennen hoeft niet meteen te betekenen dat je meteen weet hoe je daar mee dient om te springen.    Zelfs niet met een gedragsdeskundige aan je zijde.   Buiten wat tips en tricks had ik weinig waar ik op kon terugvallen.    Vooral de eerste lessen in de hondenschool hebben Ian's gedrag tot in het extreme doen ontsporen.   Er was geen begrip voor zijn persoonlijke noden, en er was al helemaal geen oog voor zijn overprikkeling.    Het enige wat men zag was dat ik geen controle had over hem.    

Deels was het inderdaad zo dat ik een belangrijke spil was in Ian's overprikkeling.     Ian was immers niet enkel gevoelig voor "opwinding" maar ook voor mijn energie en emoties.  Het vroeg meer dan stalen zenuwen om mijn moraal hoog te houden.  En daar liet ik het soms afweten.   ik ben ook maar een mens...

Nu ik weet welke weg ik heb afgelegd om te komen waar ik nu sta voel ik me genoodzaakt om deze problematiek onder de aandacht te schuiven.   Want de simplistische adviezen over "juiste timing" en "laten zien wie de baas is" hebben echt niets vandoen met de oorzaak en/of oplossing van dit soort problemen.

Door gebrek aan eigen ervaring en inzicht, maar vooral ook door de gebrekkige kennis van hondenscholen, zag ik Ian's problematiek enkel maar toenemen.     Het advies van Anouck om overprikkeling te vermijden,  door Ian uit moeilijke situaties te halen werd in beide hondenscholen absoluut niet aangemoedigd.   In de eerste school werd dit zelfs zwaar bekritiseerd.  Je kan je dan de vraag stellen of het effectief nog mogelijk is contact te maken met een  reactieve hond, en of het wel mogelijk is om dit dmv juiste timing (klicktraining) gewoon weer recht te breien.  

Ondanks mijn gebrek aan inzicht voelde ik diep vanbinnen dat er meer aan de hand was dan "ongehoorzaam gedrag" of het voor zijn ras typische blaf-gedrag.  In die eerste weken dat Ian bij ons was komen wonen kende ik ook snel zijn "mooie en lieve" kant.    Hij deed niets liever dan samen met mij spelen en ik trok mij op aan de samenhorigheid die we dan hadden.  Soms leek het alsof Ian een gespleten persoonlijkheid had.   In bepaalde situaties leek ik van weinig betekenis voor hem, maar soms had ik gewoon echt een fijne verbinding met hem.  

Wat houdt die hooggevoeligheid eigenlijk in ? 

Bij honden wordt het met een moeilijk woord ook wel: Canine Sensory Processing Sensitivity genoemt.   Het hoeft niet altijd de natuurlijke aard of erfelijk te zijn.   Het kan ook ontstaan door verkeerde ervaringen of overprikkeling of socialisatie.    Socialisatie van gevoelige honden verloopt niet altijd even eenvoudig als er geen oog is voor die overprikkeling.   De situatie wordt dan enkel maar erger.    Wat helaas ook mijn persoonlijke ervaring was.   

Enkele kenmerken van hooggevoeligheid  kunnen zijn:

Sensorische gevoeligheid (zintuigelijke prikkels worden intenser beleefd)

Zolang eigen tempo wordt aangehouden gaat het goed, bij een versneld tempo is de hond sneller overprikkeld.

Van 0 naar 100 in 3 seconden.  Bijvoorbeeld door opwinding en de hond is dan ook niet meer bereikbaar.

Opwinding zakt langzaam, hond blijft lang in opwinding hangen.

Gevoeligheid voor de stemming van de eigenaar.

Intelligent, ze kunnen goed leren in een rustige voorspelbare omgeving.

Snel mentaal uitgeput.   

Druk, onrustig, hyperactief

Stemming en gedrag zijn afhankelijk van of er aan de basisbehoeftes wordt voldaan.

Fysiek onhandiger

Gevoelig voor slaapproblemen

Gevoelig voor stress gerelateerde gezondheidsaandoeningen.

Gevoelig voor pijn en irritatie.

Gevoelig voor aanrakingen. 

Een groot deel van deze puntjes passen volledig bij Ian.  

De grootste moeilijkheid was misschien de combinatie van ons beide.   Ik ben zelf ook "hoogsensitief" en daardoor makkelijk uit mijn evenwicht, terwijl Ian juist nood had aan stabiliteit en zelfzekerheid.    Ik heb het Ian niet altijd makkelijk gemaakt en door zijn reactie mezelf een hoop frustraties en stress bezorgd.    Een vicieuze cirkel waar ik hard aan heb moeten werken.   

 

Graag citeer ik hierbij de visie van Geert De Bolster ivm overgevoeligheid bij honden :

Gevoelige honden reageren gemakkelijk en reactief op visuele en auditieve omgevingsprikkels, op lichamelijke aanraking en geur.   Tijdens sociaal contact worden ze emotioneel helemaal overweldigd, waardoor ze reactief en meestal niet in verhouding tot het sociale gedrag van de ander reageren.    Bezoekers thuis ontvangen wordt dan een lastige zaak, omdat de opwinding die de mensen bij de hond veroorzaken zo hevig is dat de hond heel moeilijk of zelfs helemaal niet te kalmeren is.     Lichaamsverzorging kan moeilijk verlopen vanwege tactiele hypergevoeligheid.   Dergelijke honden kunnen het zelfs heel moeilijk hebben met een goedbedoelde, eenvoudige aanraking  door eigen mensen.   Ook met andere honden omgaan kan problematisch zijn.   Doordat de hond emotioneel reactief is, kan hij geen rekening houden met het perspectief van de andere hond.   Daardoor kan de andere hond zich onprettig voelen en agressief gedrag vertonen.    Ook kan de hond overprikkeld raken tijdens het aangelijnd wandelen.   Iedere interactie met een mens of andere hond kan een overdonderend negatief gevoel veroorzaken.     Niet alleen de overgevoeligheid van de hond maar ook het feit dat hij aan de hondenriem vastzit, kan dan voor problemen zorgen.   Dat is volgens mij de grootste oorzaak van uitvalgedrag bij de aangelijnde gevoelige hond.      Wat niet-sociale prikkels betreft, vertaalt reactiviteit zich in blaffen en najaaggedrag.   Bij de minste of geringste onzekerheid blaft de hond.   Soms kan de hondenliefhebber zelfs niet aangeven door welke prikkel de hond is gaan blaffen.     Heel vaak voorkomend reactief gedrag is het najagen van auto's, brommers en gewone fietsen.   De geluiden, samen met de snelheid die de voertuigen maken, zetten de hond aan tot reactief najaaggedrag.   Heet kan heel moeilijk zijn om met dergelijk gedrag van je hond om te gaan, omdat emoties bezit nemen van het lichaam van de hond, waardoor hij op dat moment niet meer voor rede vatbaar is.   Overgevoeligheid komt vooral voor bij zogenoemde "werkhondenrassen".   Het woord overgevoeligheid zegt het al : de hond heeft een aangeboren grote gevoeligheid voor sociale en niet sociale prikkels.       Mensen houden vaak veel te weinig tot geen rekening met de gevoelens van hun hond.   Ze focussen vooral op zijn gedrag.   Uiteraard veroorzaakt een overprikkeld emotioneel systeem ongewenst gedrag.   Maar als je probeert om het gedrag te veranderen, dan zul je ongetwijfeld het emotionele systeem van de hond nog meer prikkelen, met alle gevolgen van dien. 

Leidinggeven aan honden die overgevoelig op hun omgeving reageren is niet eenvoudig.   Ook de hondenliefhebber behoort tot de omgeving van de hond.   Eventuele emotionele spanningen, onzekerheden, angsten en frustraties van de mesen beïnvloeden de gevoeligheid van de hond.   Omdat deze honden behoeften hebben aan evenwichtige, rustige en geduldig leiderschap moeten hun mensen zich voortdurend bewust zijn van hoe het met henzelf gaat.   Daarmee bedoel ik niet dat mensen die zich niet altijd even zelfverzekerd voelen geen goede hondenliefhebbers zouden zijn.   Dit heeft er niets mee te maken.   Ieder mens kan zich ontwikkelen tot een uitstekend hondenliefhebber.   Wat ik wil aantonen, is dat de hondenliefhebber in de eerste plaats mens moet zijn en begrip en compassie moet kunnen opbrengen voor zichzelf en voor hun honden.   Gevoelige honden hebben meer dan andere types behoefte aan voorspelbaarheid en controleerbaarheid, waardoor het omgaan met de gevoeligheid van de hond een proces van vallen en opstaan is.    De oplossing voor het probleem bestaat niet uit het toepassen van trucjes om op korte termijn successen te behalen.   Leren omgaan met de kwetsbaarheid van een gevoelige hond is een proces van lange adem.   De hond moet de kans krijgen om in zijn eigen tempo te wennen aan de omgeving.   Daarbij heeft zijn leider de taak om hem bewust niet in moeilijke situaties te brengen.   

Managment  Gevoelige honden hebben behoefte aan liefdevolle zorg en aan heel veel ruimte.   Je kan ze letterlijk ruimte geven door ze zelf te laten kiezen hoe ze met hun omgeving willen omgaan.   Als de hond aangeeft dat hij met rust gelaten wil worden, dan moet je op zijn verzoek ingaan.   Tijdens het uitlaten laat je de hond het best los of aan een langere hondenriem lopen.    Met bezoekers leren omgaan kan het beste met mensen die vertrouwd zijn met honden en die bereid zijn om begrijp op te brengen voor de gevoeligheid van jouw hond.   Vraag bezoekers om in eerste instantie niets te doen en kom zelf ook niet in actie om de emoties van de hond te temperen.    Alleen als je merkt dat het te veel wordt, moet je hem op een rustige en steunende wijze naar een veilige ruimte begeleiden.   Tegenover mensen die niet vertrouwd zijn met honden kun je de hond beter beschermen.   Mensen kunnen bang worden of gefrustreerd raken, waardoor ze dingen doen die jouw hond niet ten goede komen.     Gevoelige honden hebben ook veel ruimte nodig om goed met andere honden te leren omgaan.   Een losloopzone op het strand is ideaal.    Af en toe zijn er ontmoetingen en die duren meestal niet al te lang, waardoor de gevoeligheidsdrempel niet overschreden wordt.    Tot de hond voldoende vertrouwd is met andere honden, kunnen hondenscholen en locaties waar veel mensen met hun aangelijnde honden komen beter nog vermeden worden.   Als de hond toch overprikkeld raakt, heeft hij daarna tijd nodig om tot rust te komen.    Dat kan even duren.     De hond ervaart een soort opwinding die vergeleken kan worden met wat tijdens een hevige storm gebeurt onder het wateroppervlak van een meer.   Ook hierbij heeft het geen zin om met allerlei middelen te proberen het ontspanningsproces te versnellen.   Ook jou hond heeft tijd nodig om weer tot zichzelf te komen.    Als je hem de tijd gunt voor dat proces, kan hij de emotionele beleving in zijn eigen tempo verwerken en bestaat de kans dat zijn emoties in dezelfde situatie in de toekomst minder getriiggerd zullen worden.   

 

Geert de Bolster.